Phát biểu khai mạc tại hội thảo, PGS. TS. Nguyễn Văn Nam – Chủ tịch Hội đồng Viện nghiên cứu Chiến lược thương hiệu và Cạnh tranh cho hay: Ngày 12/11 vừa qua, Quốc hội đã chính thức thông qua Nghị quyết phê chuẩn Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) cùng các văn kiện liên quan, với 100% đại biểu có mặt tán thành. Như vậy, với quyết định của Quốc hội, Việt Nam là quốc gia thứ 7 phê chuẩn CPTPP - một trong những hiệp định thương mại tự do chất lượng cao, toàn diện với mức độ cam kết sâu nhất từ trước đến nay.

Hiệp định CPTPP sẽ có hiệu lực với 6 nước (gồm Mexico, Nhật Bản, Singapore, New Zealand, Canada, Australia) từ ngày 30-12-2018 tới đây; có hiệu lực với Việt Nam từ ngày 14-1-2019. Tham gia CPTPP thể hiện mạnh mẽ chủ trương chủ động hội nhập quốc tế của Đảng, Nhà nước ta, khẳng định vai trò và vị thế địa - chính trị quan trọng của Việt Nam trong khu vực và trên trường quốc tế.

Theo PGS. TS. Nguyễn Văn Nam, việc tham gia vào Hiệp định CPTPP mang đến nhiều cơ hội nhưng không ít thách thức cho doanh nghiệp Việt Nam. Tuy Hiệp định sẽ thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế, tăng xuất khẩu và thu hút nhiều hơn đầu tư nước ngoài nhưng nước ta lại là nước kém phát triển nhất, với năng lực sản xuất kinh doanh thấp, năng lực cạnh tranh thấp... Do đó, doanh nghiệp cần phải nhận diện được cơ hội và thách thức để tạo ra bước tiến cho nền kinh tế nước nhà, nhưng nếu chỉ nhận thức mà không hành động thì không đạt hiệu quả.

Diễn giả trao đổi tại hội thảo là các chuyên gia uy tín trong lĩnh vực chính sách, luật thương mại quốc tế, sản xuất và xuất nhập khẩu… đã cùng chia sẻ, làm rõ thêm ý nghĩa chiến lược của CPTPP đối với Việt Nam và cộng đồng doanh nghiệp. Mặc dù nền kinh tế lớn nhất là Mỹ không còn tham gia Hiệp định làm thay đổi cơ cấu lợi ích của các nước còn lại, tuy nhiên những lợi ích và cơ hội mà CPTPP mang lại vẫn hết sức lớn.

Việc Việt Nam tham gia CTCPP tiếp tục tạo động lực thúc quá trình hội nhập mở cửa thị trường, phát triển đầu tư, mở rộng quan hệ tự do thương mại với nhiều nước hơn trong khu vực và trên thế giới. Ngoài ra, CPTPP giúp củng cố nâng cao hình ảnh của Việt Nam trong mắt cộng đồng kinh doanh, đầu tư quốc tế, khẳng định thông điệp của một nước đang quyết tâm duy trì một nền kinh tế thị trường mở, hấp dẫn đầu tư. Và một ý nghĩa quan trọng đó là việc tham gia CPTPP tiếp tục tạo động lực cho cải cách Chính phủ thực chất, toàn diện và hiệu quả theo luật chơi chung quốc tế.

Phát biểu tại hội thảo, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách Thương mại đa biên (Bộ Công thương) Ngô Chung Khanh cho hay, tham gia CPTPP, Việt Nam lần đầu tiên cam kết cắt giảm 100% dòng thuế, cam kết với hoạt động mua sắm công, cam kết đối với lĩnh vực doanh nghiệp nhà nước, cho phép người lao động thành lập tổ chức của người lao động không nhất thiết trực thuộc Tổng liên đoàn lao động Việt Nam. Đặc biệt, lần đầu tiên cam kết bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ ở tiêu chuẩn Trips+, và nhiều cam kết quan trọng khác.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp Việt cần phải tận dụng các cơ hội mà Hiệp định CPTPP mang lại về ưu đãi thuế, cải cách thế chế để mở rộng thị trường. Nhưng quan trọng hơn, theo Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách Thương mại đa biên Ngô Chung Khanh, doanh nghiệp cần phải đào được “mỏ vàng” ngay trong nước, đó là tận dụng được thị trường đầy tiềm năng với hơn 90 triệu dân mà rất nhiều doanh nghiệp nước ngoài đang “nhòm ngó”.

Để có thể tận dụng được các cơ hội từ CPTPP, TS. Võ Trí Thành cho rằng, các doanh nghiệp cần phải nắm được các quy định có liên quan tới doanh nghiệp mình, và tìm cách đáp ứng các yêu cầu đó. Các quy định về xuất khẩu hàng hóa ngày càng khắt khe, ngoài tiêu chuẩn về chất lượng, còn phải đáp ứng các quy định về xuất xứ hàng hóa. Chẳng hạn như khi Việt Nam xuất khẩu thủy sản, không chỉ đảm bảo rằng đó là sản phẩm sạch mà còn phải đảm bảo cả về qui trình đánh bắt, tính hợp pháp của vùng biển đánh bắt và phải đáp ứng cả yêu cầu về môi trường.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế, đánh giá việc tham gia các hiệp định thương mại tự do nói chung, Việt Nam có thêm nhiều cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu và nhập khẩu, thu hút và gia tăng đầu tư vốn FDI theo cả hai chiều nhờ nhận được những ưu đãi thuế và chính sách cạnh tranh bình đẳng, những hỗ trợ và ngoại lực hữu ích khác…

Tuy nhiên, việc tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới cũng khiến Việt Nam chịu thêm nhiều áp lực. Trong đó, áp lực đến từ sự gia tăng sức ép cạnh tranh và thu hẹp thị phần ngay trên sân nhà. Ngoài ra, các hiệp định này còn thêm sức ép bảo đảm các yêu cầu về xuất sứ nội khối và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ; sức ép giảm mức thuế, dịch chuyển và xói mòn cơ sở thuế; sức ép vượt các hàng rào kĩ thuật và hệ thống vệ sinh và kiểm dịch thực vật.

Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách Thương mại đa biên Ngô Chung Khanh nhấn mạnh, doanh nghiệp Việt Nam cần phải tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu: Các doanh nghiệp xuất khẩu và nhập khẩu trong nội bộ khối CPTPP không phải chịu các khoản thuế xuất khẩu và nhập khẩu cho nên dịch chuyển chuỗi cung ứng doanh nghiệp Việt Nam sẽ có điều kiện để tham gia. Cạnh tranh tạo ra sức ép phải đổi mới, nâng cao sức cạnh tranh cho nên rất cần thiết phải thay đổi tư duy quản lý và kinh doanh, không chỉ chăm chăm đi xuất khẩu mà còn phải chú trọng tới cả đáp ứng nhu cầu trong nước và cạnh tranh với các doanh nghiệp ngoại, giành lại thị trường trong nước.

PGS. TS. Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) cho rằng, nhiều ý kiến khẳng định vai trò của cơ quan nhà nước, nhưng thực tế doanh nghiệp phải nhận thức đầy đủ. Việc một doanh nghiệp đơn lẻ tự mình đứng vững trong CPTPP là khó. Do vậy, liên kết các doanh nghiệp trong cùng ngành hàng là bài toán căn cơ để giải quyết vấn đề. Đây vốn là điểm yếu của doanh nghiệp Việt trong các năm qua. Các doanh nghiệp vẫn “đơn thương độc mã” trong hội nhập.

Nhiều đại biểu cho rằng, khi tham gia vào CPTPP, về phía cơ quan nhà nước, cần xem xét lại cơ sở hạ tầng, logistic. Bởi, khi xuất khẩu thì các vị thế logistic là rất quan trọng.

Cũng tại Hội thảo, các đại biểu đưa ra những giải pháp nhằm giải quyết được những khó khăn của doanh nghiệp Việt Nam, hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp và các tổ chức liên quan triển khai việc xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả hơn trong bối cảnh nền kinh tế thế giới có nhiều biến động với những cách tiếp cận mới, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, tận dụng cơ hội và hạn chế thách thức khi tham gia Hiệp định CPTPP.